EYT TRENİNİ KAÇIRANLARA YENİ DÜZENLEME: SGK girişi 8 Eylül 1999 sonrası olanlar kohort sistemi istiyor
EYT yasası ile SGK girişi 8 Eylül 1999 ve öncesinde olanlar emeklilik hakkı elde etti. Ancak SGK girişi 9 Eylül 1999 tarihinde olan erkekler 17, kadınlar ise 20 yıl daha fazla çalışmak zorunda kaldı. Bu ise yeni düzenleme taleplerinin kaynağı oldu…
2023 yılında çıkan Emeklilikte Yaşa Takılanlar yasası milyonlarca çalışanı mutlu ederken bir o kadar da çalışan ellerinden kayıp giden emeklilik hakkı ile şoka uğradı.
Kısa sürelerle emekliliği elinden kaçıranlar seslerini farklı platformlarda duyurarak kamuoyu oluşturmaya çalışırken, yaşanan mağduriyet adalet tartışmalarının alevlenmesine neden oldu. Konuyla ilgili önemli tespitleri bulunan SGK Uzmanı İsa Karakaş ise yaklaşık 4 milyon çalışanı mağdur eden bu durumun temelinde kohort bazlı adil bir emeklilik sisteminin olmamasının yol açtığına dikkat çekti.
1 GÜN FARK 20 YILA NEDEN OLABİLİYOR
SGK girişi 8 Eylül 1999’dan önce olanlar sadece bir gün bile sigortalı olmuş olsa dahi yaş şartı aranmadan emeklilik hakkını elde etti. Ancak bu tarihten yalnızca bir gün sonra sigortalı olan kadınlar 20, erkeklerde ise 17 yıla kadar geç emeklilikle karşı karşıya kalıyor. SGK Uzmanı İsa Karakaş bu durumun, sosyal güvenlikte kohort adaletsizliği olarak tanımlandığını belirtiyor.
Sosyal Güvenlik Sistemi Türkiye’de ilk başlarda sürdürülebilir ve bilimsel temelli olarak işletilmeye başlansa da zaman içinde gerçekleştirilen birtakım düzenlemeler sistemin dengesinin bozulmasına yol açtı. 1969 yılında emeklilikte yaş şartının kaldırılması ve 1990’larda uygulanan “süper emeklilik” politikaları ise bu dengenin bozulma hızını artırdı. İsa Karakaş, geçmişte hayata geçirilen uygulamaların geleceği dikkate almadan yapıldığına dikkat çekerken, 1999’daki 4447 sayılı yasa ile sistemin düzeltilmeye çalışıldığını ancak bu kez de geriye dönük uygulama nedeniyle EYT mağduriyetinin doğduğunu kaydetti.
KADEME BEKLEYENLER RİSK ALTINDA
2023 yılının Mart ayında yürürlüğe giren EYT düzenlemesi, sadece 8 Eylül 1999 tarihinden önce işe girenleri kapsadığı için, aynı dönemde çalışmaya başlayan milyonlarca kişi kapsam dışı bırakıldı. Bu durum ise kamuoyunda "kademe bekleyenler" olarak bilinen yeni bir mağdur kesim doğurdu.
SGK Uzmanı Karakaş, kademe mağdurlarının çoğunun uzun yıllar prim ödemesine rağmen emekli olamadığını, bu bireylerin yaşlandıkça iş bulmakta zorlandığını ve işsizlik ile yoksulluk riski altında olduğuna vurgu yaptı. Aynı zamanda bu kişilerde yoğun psikolojik stres ve sosyal adaletsizlik hissiyatı oluştuğunun da altını çizdi.
KOHORT BAZLI EMEKLİLİK NEDEN ÖNEMLİ?
Kamuoyunda EYT mağdurlarına ilişkin gelişmeler sık sık yer alırken, bir de kohort bazlı emeklilik konusu konuşulmaya başlandı. Bu tarz emeklilik sistemlerinde emeklilik şartları aynı dönemde işe başlayan kuşaklar için belirleniyor. Bu sistem hem bireysel hem de sistemsel adalet için büyük önem taşıyor. Fakat mevcut sistemde bu uygulama bulunmadığı için, emeklilik şartları aynı kuşakta yer alan bireyler arasında ciddi şekilde farklılaşıyor.