EKRAN HABER / ÖZEL
Yargı Hizmetlerinin Etkinliğinin Artırılması Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi Taslağı, 67 maddeden oluşuyor ve toplam 22 farklı kanunda ve 105 farklı maddede değişiklik veya düzenleme içeriyor. Teklif taslağı, Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararları doğrultusunda yapılan düzenlemeleri, ceza yaptırımlarının etkinliğinin artırılmasına yönelik hükümleri, denetimli serbestlik süreleri ve Tazminat Komisyonu’na ilişkin değişiklikleri kapsıyor. Halen taslak halinde bulunan teklifte yer alan düzenlemeler şöyle;
SOYADI DÜZENLEMESİ
Türk Medeni Kanununun 187. maddesi, evlenen kadının soyadına ilişkin iptal öncesi hükümler esas alınmak suretiyle yeniden düzenleniyor. Buna göre, teklif bu haliyle yasalaşırsa,, kadınlar aym kararı doğrultusunda yalnızca bekarlık soyadlarını kullanamayacaklar. Yani AYM’nin iptal kararı öncesine dönülecek. Ve evlenen kadının kocasının soyadını alacağı, ancak dilerse kocasının soyadının önünde önceki soyadını da kullanabileceği uygulamasına devam edilecek.
ANNEYE SOYBAĞININ REDDİ DAVASI HAKKI
Annelere, baba ile çocuk arasındaki soybağının reddi davasını açma imkânı verilecek. Evlat edinenlerin adlarının, evlatlığın ana ve baba adı olarak yazılabilmesine imkân tanınacak.
HAGB’YE İSTİNAF YOLU
Ceza Muhakemesi Kanununun 231. maddesinde değişiklik yapılarak, hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kurumuna ilişkin Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararı doğrultusunda hükümler hayata geçirilecek. HAGB kararlarına karşı istinaf kanun yoluna başvurulabilmesine imkan tanınacak. Bu düzenlemeler 1/4/2024 tarihinden sonra verilen HAGB kararları hakkında uygulanacak. Yani geriye dönük bir uygulama olmayacak.
İDARİ YARGI DÜZENLEMELERİ
İdari yargıda; tek hâkimle çözümlenecek davalar ile duruşma yapılmasının zorunlu olduğu davaların belirlenmesinde dava tarihindeki, istinaf ve temyiz kanun yoluna başvuruda ise ilk derece ve bölge idare mahkemesinin nihai karar tarihindeki parasal sınırların esas alınacak. Konusu 171.000 TL’yi aşan ve 581.000 TL’yi aşmayan davalarda, istinaf merciince kaldırma kararı üzerine bölge idare mahkemesince yeniden karar verilmesi halinde, bu kararların temyiz edilebilmesine imkân tanınacak. İstinaf başvurusunun, kanuni süre içinde yapılmadığı ya da kesin bir karar hakkında yapıldığı gerekçesiyle, istinaf isteminin reddine ilk kez bölge idare mahkemesince karar verilmesi halinde, bu kararlara itiraz imkânı getirilecek.
Caydırıcılığın sağlanması amacıyla bir güne karşılık gelen adli para cezasının alt ve üst sınırlarında artış yapılacak. Bir gün karşılığı adli para cezasının; alt sınırı 20 TL’den 100 TL’ye, üst sınırı ise 100 TL’den 500 TL’ye çıkarılacak. Mahkemelerce doğrudan verilen adli para cezalarında kesinlik sınırı 3.000 TL’den 15.000 TL’ye çıkarılacak. Bu düzenlemeler 1 Nisan 2024 tarihinden sonra verilen kararlar hakkında uygulanacak.
DENETİMLİ SERBESTLİK SÜRELERİ
Denetimli serbestlik kriterleri değiştirilerek, her hükümlüye maktu 1 yıl uygulamak yerine, ceza adaletini sağlamak amacıyla hükmolunan ceza ile orantılı olarak bir düzenleme yapılacak. Buna göre, koşullu salıverilme süresinin (1/2 veya 2/3 ya da 3/4) 1/5'inin denetimli serbestlikte geçirilmesi sağlanacak. Böylece, her hükümlünün toplam cezasının en az %40’ı oranında ceza infaz kurumunda kalmaları sağlanmış olacak.
1 AY HAPSE 12 GÜN CEZAEVİ
Bu düzenlemeye göre 1 ay hapis cezası alan hükümlü (cezası seçenek tedbirlere çevrilmemiş veya ertelenmemiş ise) 12 gün cezaevinde kalacak. Bu düzenleme cezasızlık algısının ortadan kalkması için hayata geçirilecek. Mevcut sistemde 2 yılın altında ceza alan kimse cezaevine girmiyordu.
DENETİMLİ SERBESTLİĞE 3 YIL SINIRI
Denetimli serbestlik süresinin çok uzun olmaması amacıyla bu süre 3 yılla sınırlandırılacak. Hükümlülerden; 0-6 yaş grubunda çocuğu bulunan kadınlar, maruz kaldığı ağır bir hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatlarını yalnız idame ettiremeyenler, 70 yaşını bitirmiş olanlar, koşullu salıverilme için cezaevlerinde geçirmeleri gereken sürenin 3/5’ini cezaevinde geçirmeleri halinde denetimli serbestlik tedbirinden yararlanabilecekler. Bu hükümlüler bakımından denetimli serbestlik süresi 4 yılı geçmeyecek.
KANUN YOLU BAŞVURU SÜRELERİ
İtiraz, istinaf ve temyiz kanun yollarına başvuru süreleri, hak arama hürriyetinin daha iyi kullanılabilmesine imkân tanımak amacıyla “gün” yerine “hafta” olarak düzenlenecek. Bu süreler “iki hafta” olarak belirlenmek suretiyle yeknesak hale getirilecek. Bu düzenlemeler 1 Nisan 2024 tarihinden sonra verilen kararlar hakkında uygulanacak.
SINAVSIZ ARABULUCUK İMKANI
Mesleğinde 20 yıl kıdeme sahip hukukçular, sınavsız olarak arabulucu olabilecek.
İKİNCİ TEKERRÜRLERE İNFAZ AYARI
Hükümlülerin örgün ve yaygın öğretim hakkının kapsamı genişletilecek. Hakkında ikinci defa tekerrür hükümleri uygulanan hükümlülerin mahkûm oldukları süreli hapis cezasının dörtte üçünü infaz kurumunda iyi hâlli olarak geçirmeleri halinde koşullu salıverilmeden yararlanabilecekler.
HAKARET SUÇU UZLAŞMA DIŞINA ÇIKIYOR
Hakaret suçunun sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi hali, uzlaştırma kapsamından çıkartılarak önödeme kapsamına alınıyor. Ayrıca şikâyete tabi olan hakaret suçunda şikâyet süresi, 1 yılı geçmeyecek şekilde düzenlenecek. Kovuşturma aşamasında uzlaşma gerçekleştiği takdirde, edimin yerine getirilmesinin ileri tarihe bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik arzetmesi halinde; sanık hakkında HAGB kararı yerine durma kararı verileceği ve uzlaşmanın gereklerinin yerine getirilmemesi halinde, mahkemece yargılamaya kaldığı yerden devam olunacağı hüküm altına alınacak.
ZORLAMA HAPSİNE İTİRAZ YOLU
6284 sayılı 6284 sayılı ailenin korunması ve kadına karşı şiddetin önlenmesine dair kanun kapsamında verilen tedbir kararlarına uyulmaması halinde uygulanan zorlama hapsine itiraz yoluna ilişkin açık düzenleme yapılacak. Bu kararlara karşı tefhim veya tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde ilgililer tarafından aile mahkemesine itiraz edilebilecek.
TAZMİNAT KOMİSYONU’NA YENİ GÖREVLER
6384 sayılı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yapılmış bazı başvuruların tazminat ödenmek suretiyle çözümüne dair kanun adı, amacı ve kapsamı değiştiriliyor. Bu kanun uyarınca kurulan Komisyona yeni görevler veriliyor. Makul sürede sonuçlandırılmayan yargılamalara ilişkin manevi tazminat talepleri Anayasa Mahkemesi yerine Tazminat Komisyonu’na yapılabilecek. Uzun yargılama halen AYM’nin ihlal kararlarının önemli bir kısmını oluşturuyordu. AYM’nin iş yükünü hafifletecek bir düzenleme yapılıyor. Bazı koruma tedbirleri nedeniyle maddi ve manevi tazminat istemleri ağır ceza mahkemeleri yerine Tazminat Komisyonu’nca karara bağlanacak. Bu kapsamda Komisyona müracaat edebilecekler şöyle:
- Kanuna uygun olarak yakalanan veya tutuklananlardan hakkında kovuşturmaya yer olmadığına ya da beraatine karar verilenler.
- Konutunu terk etmeme ya da bağımlılıktan arınma amacıyla hastanede tedavi olma şeklinde adli kontrol yükümlülüğü uygulananlardan hakkında kovuşturmaya yer olmadığına ya da beraatine karar verilenler.
- Gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri, hükümlülük sürelerinden fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın sadece para cezası olması nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılanlar…
TAZMİNAT KOMİSYONU KARALARINA İTİRAZ
Komisyona 1 Nisan 2024 tarihinden sonra istemde bulunulabilecek, bu tarihten önce ağır ceza mahkemesine yapılan istemler Komisyona devredilmeyecek ve yargı mercilerince değişiklikten önceki hükümler çerçevesinde karara bağlanacak. Komisyon tarafından tazminat istemleri hakkında verilen kararlara karşı Ankara Bölge İdare Mahkemesi’ne itiraz edilebilecek. Mahkeme itirazı kabul ederse işin esası hakkında kesin olarak karar verecek. Komisyona, bilirkişi incelemesi dâhil gerekli gördüğü araştırmayı yapma veya üyelerinden birine yaptırma yetkisi tanınacak.
AYM’DEKİ BAŞVURULAR KOMİSYONA DEVREDİLECEK
Makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasıyla yapılmış ve kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla Anayasa Mahkemesi’nde derdest olan bireysel başvurular ile AYM’nin incelemenin sürdürülmesini haklı kılan bir neden görülmediği gerekçesiyle düşme kararı verdiği bireysel başvurular bakımından komisyona müracaat imkânı getirilecek.
