Toprak kayması neden olur, nasıl oluşur? Heyelan nedir? gibi soruların yanıtı, dün Erzincan İliç'te altın madeni bölgesinde meydan gelen heyelan sonrasında merak edilen konular arasında yer aldı. Peki, toprak kayması nedir, neden olur? Heyelan ne demek, toprak kayması ne demek?
Erzincan'da yaşanan heyelanın ardından toprak kaymasının neden ve nasıl oluştuğu merak ediliyor. Erzincan'ın İliç ilçesinde altın madeninin bulunduğu alanda toprak kayması meydana gelirken, göçükte kurtarma çalışmaları da devam ediyor. Peki toprak kayması nedir, nasıl meydana gelir? İşte detaylar...
TOPRAK KAYMASI (HEYELAN) NEDİR?
Toprak kayması, bir diğer adıyla heyelan, zemini kaya veya yapay dolgu malzemesinden oluşan bir yamacın yer çekimi, eğim, su ve benzeri diğer kuvvetlerin etkisiyle aşağı ve dışa doğru hareketi olarak adlandırılmaktadır.
Heyelan olarak da bilinen toprak kayması, yeryüzünde çok sık meydana gelmektedir. Oldukça yaygın bir kütle hareketi olan heyelanlar, yağış, eğim ve killi topraklar gibi nedenlerle meydana gelir. Kayalardan, döküntü örtüsünden veya topraktan oluşmuş kütlelerin, çekimin etkisi altında yerlerinden koparak yer değiştirmesine heyelan denir.
Bazı heyelanlar büyük bir hızla gerçekleştikleri halde bazı heyelanlar daha yavaş gerçekleşirler. Toprak kaymasına yönelik alınacak önlemler arasında zemin sertleştirilmesi v.b çalışmalar yer almaktadır.
Toprak kayması (heyelan) aşınmada önemli rol oynamaktadır. Büyük heyelanlar aynı zamanda topoğrafyada derin izler bırakmaktadır. Türkiye'de en fazla görülen yerler Karadeniz Bölgesinde özellikle Doğu Karadeniz şerididir.
Heyelan, toprağın çökmesi olarak tanımlanmaktadır. Eğimlerin fazla olduğu sahalarda heyelan riski artmaktadır. Bazı sahalarda fay yamaçları dik eğimlerin oluşmasına neden olarak heyelanları kolaylaştırırlar. Yine insanlar kanallar ve yollar açarak ya da yol ve maden kazılarından çıkan toprakları denge açısına erişmiş bulunan yamaçlar üzerine atarak heyelan oluşumuna neden olan koşulları hazırlarlar. Gevşek unsurların denge açısını herhangi bir nedenle aştığı durumlarda heyelan oluşur.
Toprak Kayması Neden Olur, Nasıl Oluşur?
Toprak kayması diğer adıyla heyelanın gerçekleşmesinde birçok faktör bulunmaktadır.
- Yağmur sularının sızmasıyla toprağın suya doygun hale gelmesi.
- Karların ve buzulların erimesi.
- Yeraltı suyunun yüklenmesi veya gözenekli su basıncının artması (Örneğin, yağmurlu mevsimlerde akiflerin yeniden dolması veya yağmur sularının sızması)
- Çatlaklarda ve kırıklarda hidrostatik basıncın artması,
- Dikey bitki örtüsü kaybı ya da eksikliği, toprak besinleri ve toprak yapısı (Örneğin, orman yangınından sonra yangının 3-4 gün sürmesi);
- Fiziksel ve kimyasal ayrışma (Örneğin, tekrarlanan donma ve çözünme, ısıtma ve soğutma, yeraltı suyunda tuz sızıntısı veya mineral çözünmesi ile oluşan ayrışmalar);
- Depremlerin neden olduğu zemin sarsıntısı, eğimi doğrudan istikrarsızlaştırabilir (toprak sıvılaşmasına neden olur) veya malzemeyi zayıflatabilir ve sonunda bir heyelan üretecek çatlaklara neden olabilir;
- Volkanik püskürmeler
- Ormansızlaşma, toprak işleme (tarımsal) ve inşaat
- Makine veya trafikten kaynaklanan titreşimler
- Patlama ve madencilik
- Hafriyat (örneğin, bir eğimin şeklini değiştirerek veya yeni yükler uygulayarak yapılması);Toprağa sızan su miktarını değiştiren tarım veya odunculuk gibi ormancılık faaliyetleri ve kentleşme.
- Arazi kullanımı ve arazideki zamansal değişim. Arazi bozulması ve aşırı yağış, erozyon ve heyelan olaylarının sıklığını artırabilir.
