İÇTİHAT NEDİR, NASIL İŞLER? İçtihat bağlayıcı mıdır?

“İçtihat nedir, nasıl işler?” ve “İçtihat bağlayıcı mıdır?” tarzında soruların yanıtları merak ediliyor. Hukuk sisteminde yer alan uygulamalar ve alınan kararların tümünün yasal dayanağı bulunuyor. Bu dayanaklar arasında ise “İçtihat” bulunuyor. İşte içtihat hakkında merak edilen soruların yanıtları…

İÇTİHAT NEDİR?

İçtihat, kanunlarda açık şekilde yer almayan durumlarda hakimlerin daha önce benzer olaylarla ilgili verdikleri kararların yol gösterici olarak kullanılmasıdır. Yani yasa açık değilse, hâkim geçmişte benzer bir durumda nasıl karar verildiğine bakar ve bu kararı dikkate alarak hüküm verir.
Böylelikle yargı kararlarında tutarlılık sağlanır, aynı konuda farklı kararların ortaya çıkması engellenir.

İÇTİHATLAR NASIL OLUŞUR?

İçtihatların ortaya çıkışında genellikle şu süreç yer alır:

Görülen dava ile ilgili olan yasa açık değildir veya uygulanması tartışmalıdır. Böyle bir durumda Hâkim, olayı çözerken kendi yorumunu yapar.

Hakimin kendi yorumu ile verdiği karar Yargıtay veya Danıştay gibi yüksek mahkemeler tarafından da onaylanırsa, bu karar benzer davalara örnek teşkil etmeye başlar. Yani bu karar bir içtihat olur. Birden fazla dosyada aynı şekilde karar verilirse, o içtihat "yerleşik içtihat" haline gelir.

İÇTİHAT BAĞLAYICI MIDIR?

Yargıtay içtihatları, alt mahkemeler için bağlayıcı değil, ama çok güçlü yol göstericidir.

Aynı konuda farklı daireler farklı kararlar verirse, bu görüşler Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kurulu’nda tartışılır ve ortak bir karar alınır. Bu karar artık tüm yargı organları için geçerlidir.

Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararları ise tüm mahkemeler için bağlayıcıdır.

İÇTİHATLAR DEĞİŞEBİLİR Mİ?

Hukuk canlı bir sistemdir. Zamanla toplumsal ihtiyaçlar, değer yargıları ve yeni kanun değişiklikleriyle birlikte içtihatlar da değişebilir. Bu duruma "içtihat değişikliği" denir.

İçtihat değiştirilirse, artık eski karar değil, yeni yaklaşım örnek alınır.