ZAMANAŞIMI NEDİR? Ceza ve hukuk davalarında zamanaşımı süresi ne kadardır?
Zamanaşımı hem henüz açılmamış hem de devam eden davalar açısından büyük önem taşıyor. Zira pek çok davada sonuca ulaşılamamanın önünde zamanaşımı bir engel gibi duruyor. Peki, ceza ve hukuk davalarında zamanaşımı süresi ne kadardır? İşte konuya dair merak edilen soruların yanıtları…
Türk hukuk sisteminde hem ceza hem de hukuk davalarında zamanaşımı önemli bir hukuki sonuç doğuruyor. Bu kapsamda hak kaybına uğramak istemeyenleri zamanaşımı süresine dikkat etmesi gerekiyor. Zira eğer bir hak veya suç zamanaşımına uğramışsa suçlu cezasını çekmiyor, haklı da hakkını alamıyor…
ZAMANAŞIMI NEDİR?
Zamanaşımı; bir hakkın kullanılmasının veya cezanın uygulanmasının, belirli bir sürenin geçmesiyle birlikte mümkün olmaktan çıkması olarak tarif ediliyor. Yani hukuk sistemi, üzerinden belirli bir zaman geçen bazı hakların talep edilmesini veya cezaların uygulanmasını geçersiz sayar.
CEZA DAVALARINDA ZAMANAŞIMI SÜRESİ NE KADAR?
Ceza davalarında iki çeşit zamanaşımı vardır:
Soruşturma/Zamanaşımı (Dava Zamanaşımı)
Suç işlendiği tarihten itibaren belirli bir süre içinde dava açılmazsa, devlet artık o kişiye ceza davası açamaz. Burada zamanaşımı suçun ağırlığına göre süre değişir. Örneğin bir kişiye hakaret edildi. Ancak 5 yıl içinde savcılık konuya ilişkin bir dava açmadı. İşte bu durumda 5 yıldan sonra dava açılması ve suçun yargılanması mümkün değildir.
Suç türü ve dava zaman aşımı süreleri şu şekilde listelenebilir:
- Ağırlaştırılmış müebbet gerektiren suçlar: 20 yıl
- Müebbet hapis: 20 yıl
- 20 yıldan fazla hapis: 15 yıl
- 5-20 yıl arası hapis: 8 yıl
- 5 yıldan az hapis veya adli para cezası: 5 yıl
Ceza Zamanaşımı (Hükmün İnfazı Zamanaşımı)
Bu tarz bir zaman aşımında dava görülür ve mahkeme ceza verir ancak ceza infaz edilmeden belli bir süre geçerse, o ceza artık uygulanamaz. Örneğin görülen mahkeme neticesinde sanık 3 yıl hapis cezası almış ama 10 yıl kaçmış ise ceza artık uygulanamaz. Bu durumda ceza zamanaşımı süresi ise şu şekildedir:
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis: 40 yıl
- Müebbet hapis: 30 yıl
- 20 yıl ve üzeri hapis: 24 yıl
- 5–20 yıl arası hapis:20 yıl
- 1–5 yıl hapis:10 yıl
- Adli para cezası:10 yıl
HUKUK DAVALARINDA ZAMANAŞIMI SÜRESİ
Hukuk davalarında zamanaşımında bir hakkın belirli bir sürede kullanılmaması durumunda o hakkın sona ermesi durumudur. Örneğin, 2018 yılında bir borç verilmiş ancak henüz o borç tahsil edilmemişse alacaklının en geç 2028 yılına kadar dava açması gerekmektedir.
Hukuk davalarında dava türü ve zamanaşımı süreleri şu şekildedir:
- Genel zamanaşımı: 10 yıl
- Borç/alacak davaları: 10 yıl
- Kira alacağı: 5 yıl
- Ticari alacak: 5 yıl
- Haksız fiil kaynaklı tazminat: 2 yıl (veya 10 yıl)
- Eser sözleşmesi (hizmet, işçilik vb.): 5 yıl
- Miras payı davaları: 10 yıl
ZAMANAŞIMI DAVA AÇMADAN İŞLER Mİ?
Taraflardan biri dava açmaz, hakkını aramazsa, zamanaşımı süresi kendiliğinden işlemeye başlar. Ancak
Tarafın rızasıyla alacak ertelenmişse
Hak sahibi küçükse ya da akıl hastasıysa
Borç ikrar edilmişse (örneğin "evet borcum var ama ödeyemedim" demek) zamanaşımı işlemez ya da durur.
