Bu balık dünyada sadece Van Gölü'nde yaşıyor!

Dünyada sadece Van Gölü’nde yasayan ve üreme döneminde suyun akisinin tersine yüzerek tatli sulara göç eden inci kefalinin engel tanimayan "muhtesem yolculugu" sona erdi. 15 Nisan’da Van Gölü’nün tuzlu ve sodali suyundan çikip tatli sulara gelen inci kefalleri burada yaklasik 20 gün bekleyip burada fizyolojik uyumu sagladiktan sonra gidebildiklerinde en uzak noktaya gidiyorlar. Bu yolculukta baliklarin en büyük engeli martilarla, kaplumbagalarla, yilanlarla mücadelesinin yani sira kaçak avcilarla mücadele ediyor. Alinan tedbirler karsisinda kaçakçiligin büyük anlamda önüne geçiliyor. Zirveye ulasan inci kefalleri yumurtalarini tatli sulara biraktiktan sonra geri dönüs yoluna geçiyor. Bu yolculuk tam tamina 3 ay sürüyor. 3 ayin sonunda inci kefalleri yavrulari ile birlikte Van Gölü’nün turkuaz rengi sularina kavusarak bu yilki yolculuklarini tamamliyor. Türkiye’nin 3 bin 712 kilometrekare yüz ölçümüne sahip en büyük gölünde neslini devam ettiren inci kefalinin göç yolculugu sirasinda Il Jandarma Komutanligi ekipleri, havadan, karadan ve gölden çalisma yürüttü. Jandarma ekipleri bu yil ilk kez uygulamaya koydugu gece görüslü termal drone ile de kaçak avcilarin korkulu rüyasi oldu.

Vali Bilmez inci kefalinin göç yolunda incelemelerde bulundu

Van Valisi ve Belediye Baskan Vekili Mehmet Emin Bilmez beraberinde Van Emniyet Müdürü Atanur Aydin ile birlikte inci kefali baliginin yumurtalarini birakmak için yogun göçün yasandigi Muradiye ilçesi sinirlari içerisinde bulunan Bendimahi Çayi’nin geçtigi tarihi Bendimahi Köprüsü’ne gitti. Vali Bilmez ve beraberindekiler, burada Muradiye Kaymakami Erkan Savar, Ilçe Jandarma Komutani Yarbay Evren Kaptan ve Van Yüzüncü Yil Üniversitesi (Van YYÜ) Su Ürünleri Fakültesi Dr. Ögretim Üyesi Mustafa Akkus tarafindan karsilandi. Çalismalar hakkinda Dr. Ögretim Üyesi Mustafa Akkus’tan bilgi alan Vali Bilmez, inci kefalleri 3 yasindan sonra yumurta birakmaya geldigin, yavru baliklar büyüdüklerinde hangi derede büyüyüp göle geldiyse yasami boyunca hep ayri dereye girdigini söyledi.

Inceleme ile ilgili açiklama yapan Vali Bilmez, "Balik göçü basladigindan bu yana bu dördüncü gelisim bölgeye. Ben 20 yil önce de Muradiye’de görev yapiyordum o zaman baligin korunmasi gerektigi hususunda vatandasi ikna etmekte ciddi sikintilar yasiyorduk. Elhamdülillah simdi yöre halk artik baliga sahip çikti. Hem jandarmamiz, hem vatandasimiz, hem Tarim ve Orman Il Müdürlügüne ait görevlerimiz hepsi baliga sahip çikiyor. Jandarma ilçe merkezinden Karahan bölgesine kadar 23 kilometrelik yol güzergahinda her 3 kilometrede sabit arama kontrol noktasini olusturup buradaki baligi korumak için tedbir aliyor. Baligin büyüdügünü, sayisinin arttigini da görüyoruz. 20 yil önce burada 13 balik bir kilo geliyordu, simdi 6-7 balik bir kilo gelmeye basladi.

Buda baligin korundugunun isareti. Bu sene balik biraz erken derelere akin etmeye basladi.

Sezona biraz önden gidiyoruz. Simdi ise tam zirve dönemde. Öyle tahmin ediyoruz Haziran ortasini artik yavas yavas bitecek. Eskiden de Haziran sonuna kadar devam ediyordu. Burada görev alan kaymakam arkadaslarimiz, jandarma komutanlarimiz, korucu arkadaslariniz, ilçe tarim yetkilerimiz hepsini tebrik ediyorum. Sadece burada degil Ercis’te de, Gevas tarafinda da balik 110 civarinda dereye akin ediyor ama en büyügü Bendimahi çaydir. Baligin büyük bir kismi bu derede. Vatandasin da devletin de bu baliga sahip çiktigini görmenin mutlulugunu yasiyoruz emegi geçen herkese tesekkür ediyoruz. Basin mensuplari da özellikle sizleri de sürekli baligi takip ettiginiz için tebrik ediyorum, tesekkür ediyorum. Insallah bu bir deger oldu. Artik bütün Türkiye’nin ve Van’in da ekonomisine ciddi katki sunar. Geçen sene sadece baligin istihdam ettigi katma deger 12 milyon dolar civarinda. Insallah bu rakam gittikçe daha da büyüyecek” dedi.

“600 bin yillik geçmise sahip olan Van Gölü, bin 650 metrelik yüzey rakimi ve 3 bin 712 kilometrekarelik yüzölçümüne sahip”

Konuyla ilgili açiklama yapan üzüncü Yil Üniversitesi (YYÜ) Su Ürünleri Fakültesi Dr. Ögretim Üyesi Mustafa Akkus, Van Gölü 600 bin yillik devasa geçmise sahip bir göl oldugunu söyledi.

Dünyanin en büyük sodali gölü olan Van Gölü’nün bin 650 metrelik yüzey rakimi ve 3 bin 712 kilometrekarelik yüzölçümü ile Marmara Denizi’nin üçte biri büyüklügünde adeta bir deniz oldugunu ifade eden Fakültesi Dr. Ögretim Üyesi Mustafa Akkus, “Geçmis uygarliklar hep ‘nairi’ yani yukari deniz demisler ve yukari denizin kalbinde hep bir sir barindirdigina inanmislar. Bu sir kim zaman canavar olmus, kim zaman katir yükle defineler olmus ama hep bir sir barindirmis. Fakat Prof. Dr. Mustafa Sari’ya göre Van Gölü’nün kalbindeki en büyük sir gölde yasayan inci kefalleri. Inci kefalleri Van Gölü’nde yasamini sürdürüyor fakat her yil Nisan ve Temmuz aylari geldiginde gölde yasayan inci kefalleri üremek için sürüler halinde Van Gölü’ne dökülen akarsulara göç ediyor” dedi.

“Van Gölü ilk olustugunda tatli su gölüydü”

Van Gölü ilk olustugunda tatli su gölü oldugunu ifade eden Dr. Ögretim Üyesi Mustafa Akkus, “Piril piril tertemiz duru bir suydu. Fakat daha sonra etrafindaki yer alan volkanik daglardan dolayi zamanla tuzlu ve sodali bir hale geldi. Van Gölü’nün su anda pH’si 9.8 kimi zaman 9.9. Yani çok yüksek bir pH’ya sahip. Ilk olustugunda tatli su gölüydü dolayisiyla inci kefali köken olarak tatli su baligi. Fakat daha sonradan göl tuzu ve sodali bir hale geldi ve göl kapali bir göl yani inci kefalinin gölün disina herhangi bir yere gitme sansi yok. Bu nedenden dolayi üremek için her yil yaz aylari geldiginde Nisan ve Temmuz aylari arasinda Van Gölü’nde yasayan inci kefalleri üremek için sürüler halinde göle dökülen akarsulara dogru göç yolculuguna basliyor. Inci kefali derya kuzusu balik degil, ama hamsi kadar küçük bir balik da degil. Otalama boyu 23-24 santim civarinda. Inci kefalleri her yil üremek için akarsulara giriyor. Fakat gölden akarsuyu geçmek çok çok zor bir is. Çünkü gölün tuzlulugu binde 21 iken tatli sularin tuzlugu binde 5, binde 7 civarinda degisiyor. Dolayisiyla bir anda inci kefalleri gölden akarsulara giremiyorlar. Ilk önce akarsularin agizlarinda yani mansap kisimlarinda toplaniyorlar. Buralarda ozmoregülasyon fizyolojik uyum için en az bir hafta on gün buralarda bekliyorlar. Fizyolojik uyumu tamamladiktan sonra inci kefalleri üremek için akarsulara giriyor ve çikabildikleri kadar yukarilara çikiyorlar. Çünkü akarsularin üst kisimlari her zaman daha temiz ve buradan yumurtadan çikacak olan bireylerin yasama sansi çok daha yüksek oluyor” diye konustu.

“Inci kefalleri 600 bin yildir atalarinin devam ettirmis oldugu yolculugu devam ettirmekte”

Dr. Ögretim Üyesi Mustafa Akkus, “Inci kefalleri akarsuya girdikten sonra akillarinda tek bir tane düsünce var o da 600 bin yildir atalarinin devam ettirmis oldugu bu kutsal yolculugu devam ettirmek ve Van Gölü’ndeki nesillerini sürdürmektedir. Bu sebepten dolayi sadece ve sadece göçü odaklaniyor. Yaklasik 2 hafta akarsuda kaldigi süre boyunca hiçbir sekilde yem almiyor enerji ihtiyacini karsilamak için hep kas dokudan artik tüketmeye basliyor. Inci kefalleri dereye giriyor her bir disi balik yumurtasini birakiyor erkek balik da sütünü birakarak suda döllenme oluyor. Yumurtasini birakan baliklar tekrardan gerisingeri Van Gölü’ne dönüyor. Burada döllenen yumurta su sicakligina bagli olarak ortalama 10-14 gün içerisinde yumurtadan çikiyor ve tipki annesinin izledigi yol gibi gerisingeri Van Gölü’ne dogru yolculuguna basliyor. Van Gölü’ne dönen yavrular yaklasik 2 yil 3 yil gölde dolasiyorlar. Hiçbir akarsuya girmiyorlar ta ki 2 yaslarinin sonunda yani cinsel olgunluga üreme dönemi ne geldikleri zaman tekrardan annelerinin izlemis oldugu bu yolu izleyerek Van Gölü’ne dökülen akarsulara dogru göç ediyorlar. Bu bahsettigimiz, kisacik anlattigimiz hikaye Van Gölü ve çevresinde 600 bin yildir devam eden bir hikaye. Hikayenin son bulmamasi için hepimizin üreme dönemi kaçak avciligin önüne geçmemiz lazim ve inci kefalleri ne sahip çikmamiz lazim. Buradaki sahip çikma sadece bir canlinin neslini devam etmesi degil. Elbette ki her hepimiz bir canlinin yok olmasini istemeyiz. Fakat bölgede 15 bin, 20 bine yakin insan inci kefali balikçiligindan geçimini sagliyor. Kis aylarinda Van Gölü’ne çiktigimiz zaman adeta her yerin tekne oldugunu balikçi tekneleriyle doldugunu görüyorsunuz. Iste bu bölgedeki 20 bine yakin insanin geçim kaynagi olan inci kefallerinin neslini devam ettirebilmesi, ülkemiz için ekonomik açidan çok çok büyük bir öneme haiz. Inci kefalinin stokunu sürdürebilmemizin ana sarti yaz aylarinda akarsulara gerçeklesen üreme göçünün devam etmesine bagli. Inci kefali hepimizin elbirligi ile sahip çikmamiz gelecek nesillere aktarmamiz gerekiyor” dedi.

“Inci kefalleri göç sirasinda akintilarla kendi boyunun 10 kati yüksekligindeki kayalarla mücadele ediyor”

Dere agizlarinda toplanan inci kefalleri fizyolojik uyumu tamamladiktan sonra akarsulara giris yaptigini ifade eden Dr. Ögretim Üyesi Mustafa Akkus, “Fakat göç çok zor bir hadise. Çünkü inci kefali akintilarla kendi boyunun 10 kati yüksekligindeki kayalarla, martilarla, kaplumbagalarla, yilanlarla mücadele etmek zorunda. Bunlarin hepsini yeniyor hepsine Galip geliyor fakat Inci kefalinin yenemedigi tek bir tane düsmanlar o da insanoglu. Iste insanoglundan inci kefalini korumak için her yil üreme dönemi yani nisan ayi geldigi zaman Jandarma teskilatina ait askerler dere boylarinda 24 saat esasina göre nöbet tutuyorlar. Inci kefalinin zorlu yolculugunda Inci kefalini insanlardan korunmak için. Inci kefalinin akarsularinda ki kat ettigi mesafe akarsularin uzunluguna göre degisiyor. inci kefali Van Gölü havzasindaki en büyük göç yolculugu Bendimahi çayinda yani 23 kilometre uzunlugunda. Bendimahi çayinda inci kefalleri akarsulara girdikten sonra 23 kilometre kat edip akarsudan yukariya dogru akinti ile mücadele ederek ten 23 kilometrelik bir yol kat ediyor. Tabi bu mesafe akarsulara göre degisiyor. Çolpan suyunda 1,5 kilometre iken Zilan Çayi’nda bu rakam 10 kilometre, Deliçay da yine hakeza 5-6 kilometreye kadar rahatlikla çikabiliyor“ seklinde konustu.