İşçilerin verimliliğini artırmak ve üretime fayda sağlamak için İngiltere, İsveç ve Portekiz gibi birçok ülkede pilot uygulama olarak başlatılan 4 gün iş, 3 gün tatil modeli için Türkiye'de harekete geçti. Orta Vadeli Program'da da yer alan yeni çalışma modeliyle, haftalık 45 saat olan çalışma saatlerinin 35 ya da 40 saate düşürülmesi planlanıyor. Peki bu düzenlemeden kimler yararlanabilecek? Ücretler ve tazminatlar değişecek mi?
Mevcut çalışma saatleri, 2003 tarihli İş Yasasına göre günde 7,5 saat, haftada 45 saat olarak uygulanıyor. Bu durum Basın İş Yasası'nda ise günde 8, haftada 48 saat olarak yer alıyor.
ÜRETİM, VERİM VE İSTİHDAM ARTACAK
Sabah'ın haberine göre; Türkiye'de düşünülen bu model ile 35 saatlik haftada çalışma yapıldığında eğer 6 gün çalışılırsa günde 6 saatlik yasal çalışma yapılacak. Eğer 5 günlük çalışma olursa bu kez 7 saate çıkacak. 40 saat uygulandığında ise 6 günlük çalışmada günlük 6.5 saat 5 günlük çalışmada ise günlük 8 saatlik çalışma ortaya çıkacak. Kısa süreli çalışmalar üretimi aksatacağı yönünde fikirler olsa da tam tersi sonuçlar ortaya çıkıyor. Hem üretim miktarı hem verimlilik artıyor. Sürekli devam etmesi gereken üretim alanlarında da farklı vardiya sistemleriyle istihdam artışı da yaşanıyor.
DÜNYA HAFTALIK 4 GÜN İŞ, 3 GÜN TATİL MODELİNİ DENİYOR
Dünyanın birçok ülkesinde haftada 4 gün çalış 3 gün izin yap modeli deneniyor. Bu denemelerin çoğunda verimin düşmediği görülüyor. İşte bazı ülkelerdeki uygulamalar…
BELÇİKA: Avrupa'da 4 günlük çalışma yasasını çıkaran ilk ülke. 2022'de çıkan yasa ile çalışanlar maaş kaybı olmadan haftada 4 ya da 5 gün çalışma seçme hakkına sahip oldu.
PORTEKİZ: 39 özel şirket, pilot çalışmaya katıldı. Çalışanlar zamanının yüzde 80'ini işe verecek ama yüzde 100 maaş alacak.
İNGİLTERE: 4 gün çalışma geniş şekilde uygulanıyor. 61 şirket bu çalışmaya katıldı. Üretimin aksamadığı verimin arttığı gözlemlendi..
İSKOÇYA: Burada çalışma saatlerinin yüzde 20 düşürülmesi yasası hazırlandı. Ancak maaşların değişmemesi gerektiği de yasada yer aldı.
İSPANYA: Hükümet geçen aralık pilot uygulamayı onadı. Sanayi Bakanlığı, projeye dahil olacak şirketler için 10 milyon euroluk fon kurulduğunu açıkladı. Projeye 2 yıl sadık kalan şirketler fondan yararlanacak.
İSVEÇ: Ülkede günlük 6 ve 8 saat çalışma denemeleri yapıldı. Çalışanların büyük bölümü 6 saati seçti ancak 8 saat isteyenler de oldu.
ÜCRET DÜŞER KORKUSU
Kısa çalışma sürelerinin dezavantajlarına bakıldığında ise çalışanlarda "ücretim ve tazminatım düşer mi" korkusu yer alıyor. Bu yüzden uygulamalarda düzenlemelere mutlaka 'tam ücret' ekleniyor. Ancak işverenlerin bazı sektörlerde parça başı iş yaptırarak ücretleri düşürme politikası gütmesi de söz konusu olabilecek.
YENİ MODELLER GELİYOR
Aslında iş kanunumuzda kısmen olan uzaktan çalışma sistemi pandemi döneminde birçok şirket tarafından ve hatta kamu kuruluşlarında da uygulandı. Böylece evden ya da uzaktan çalışmalarla işler yürütüldü ve bu yöntemi pandemi geçtikten sonra da devam ettiren şirket sayısı çoğaldı. Bu sayede şirketlerin önemli maliyetleri azalırken, rahat ortamda çalışan işçiler açısından da verimlilik arttı. Ancak bu şekilde çalışan işçilerin özlük haklarının korunması da önemli. Orta Vadeli Program ile hem bu yeni uzaktan ve esnek çalışmaların daha çok yaygınlaşması hem de yasal zemine oturtularak hem işçi hem de işveren açısından mağduriyetlerin önlenmesi planlanıyor.
SEKTÖR VE MESLEKLER SEÇİLECEK
Hem yeni çalışma modellerinde hem de çalışma saatlerinin düşürülmesinde meslekler ve sektörler arasında farklılıklar da olacak. Kamu kurumlarında farklı uygulamalar yine alanlara göre değişebilecek. Eğitim, emniyet, sağlık gibi alanlarda farklı uygulamalar öne çıkabilecek. Yine özel sektörde de ofis işleriyle imalat işleri arasında yine modellerin uygulanması bakımından farklılıklar oluşacak.
